Tüberküloz Laboratuvarı
Tüberküloz Laboratuvarlarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Tebliğ (RG: 25/10/2015-29513) kapsamında Kocaeli, Düzce ve Bolu’dan Tüberküloz tanı amaçlı gelen numunelere yönelik Mikroskobi ve Kültür kapsamında bölge laboratuvarı olarak hizmet vermektedir.
TÜBERKÜLOZ LABORATUVARI TEST REHBERİ
NUMUNE KABUL ŞARTLARI
Örnek Yönetimi - Teknik Bilgiler
Tüberkülozun mikrobiyolojik tanısının doğru bir şekilde konulmasında tanı yöntemlerinin duyarlılığı kadar incelenecek örneklerin seçilmesi, bu örneklerin hastalardan uygun şartlarda, uygun yöntemlerle ve yeterli miktarlarda alınması, örneklerin laboratuvara belirli kurallara uyularak taşınması ve laboratuvarda en kısa zamanda işlenmesi gerekir.
Test sonuçlarının kalitesini etkileyen en önemli basamak analiz öncesi (preanalitik)evredir. Bu yüzden örneğin seçimi, alınması, laboratuvara ulaştırılması ve gerektiğinde uygun koşullarda saklanması ile ilgili kurallara uyulması son derece önemlidir.
Genel kurallar;
Örnek tercihen antitüberküloz tedavi başlamadan önce alınmalıdır.
Örnek endojen flora ve çevresel kontaminasyonu en aza indirmek için olabildiğince aseptik şartlarda alınmalıdır.
İzolasyon şansını artırmak için örnek uygun kalitede, yeterli miktarda ve sayıda olmalıdır.
Örnek uygun zamanda alınmalı, en kısa sürede ve uygun taşıma koşullarında laboratuvara gönderilmelidir.
Örneklerin alınması
Tüberküloz, değişik organ ve sistemleri etkileyebilen sistemik bir enfeksiyon hastalığıdır. Tanı amaçlı laboratuvara gönderilecek örnek çeşidi, hastalığın etkilediği organ dikkate alınarak seçilmelidir. Hastalığın tanısında akciğer veya akciğer dışı olmak üzere ve floralı veya steril alanlardan farklı tipte örneklerden
yararlanılmaktadır.
Örneklerin alındığı kaplar, tek kullanımlık, steril, vida kapaklı sızdırmaz kaplar olmalıdır.
Akciğer tüberkülozu tanısında kullanılan örneklerin alınmasına ilişkin özellikler:
Örnek Türü | Endikasyon | Örnek Alma Özelliği | |
Balgam | Akciğer tüberkülozu şüphesinde ilk tercih edilen ve basil saptama oranı en yüksek örnek türüdür. | Hastalardan aç karnına derin ve kuvvetli bir öksürükle
akciğerlerden gelen kıvamlı, sabah ilk balgam örneğini
vermeleri istenmelidir Tercihen üç ardışık günde sabah
aç karnına 3-5 mL alt solunum yollarından gelen örnek
alınmalıdır. | |
|
|
|
BAL
Trakeal aspirat | Hiçbir şekilde balgam veya uyarılmış balgam
örneği veremeyen tanı konulamamış olgular | 5-10 mL bronş lavajı / BAL örneği
En az 3 mL trakeal aspirat alınır | |
|
|
|
AMS | Nörolojik hastalık, koma hali vb.
nedenlerle uyum gösteremeyen hastalar
10 yaşından küçük çocuklar
Uyarılmış balgam alınamayan hastalar | Üç ardışık günde, sabah 8-10 saatlik açlığı takiben, hasta yatağından kalkmadan,
gastrik tüp ile 25-50 mL steril su veya serum fizyolojik (SF) verilip aspire edildikten
sonra en az 5 mL örnek alınır | |
|
|
|
Akciğer-dışı tüberkülozun tanısında kullanılan örneklerin alınmasına ilişkin özellikler:
Örnek Türü | Endikasyon | Örnek Alma Özelliği |
İdrar | Üriner sistem tüberkülozu şüphesi | Ardışık en az üç gün üst üste dış ürogenital bölge
temizlendikten sonra en az 40 mL sabah idrarı alınır
İdrar veremeyen hastalardan mesaneden kateter ile
ya da suprapubik aspirasyon ile alınabilir |
BOS | Santral sinir sistemi tüberkülozu şüphesi | Aseptik şartlarda en az 2 mL (optimal 10 mL) alınır |
Steril vücut sıvıları
(plevra,periton
,perikard,eklem vb.) | Akciğer dışı tüberküloz şüphesi | Aseptik şartlarda en az 10 mL alınır* |
Örneklerin Taşınması ve Saklanması
Tüberkülozun laboratuvar tanısının doğru yapılabilmesi için uygulanan yöntemlerin duyarlılığının yanı sıra, örneklerin laboratuvara gönderilmesinde belirli kurallara uyulması gerekmektedir.
Hastalardan alınan örnekler aşırı sıcak ve soğuk, ani basınç değişikliği veya aşırı kuruma gibi olumsuz koşullardan korunarak laboratuvara en kısa sürede ulaştırılmalıdır.
Başka bir kuruma gönderilecek klinik örnek veya üremiş kültürler;
Uygun tüp içerisinde ağızları sıkıca kapatılmış olarak kendinden fermuarlı naylon poşete konulmalı
Taşıma kutusunun içinde ayrılmış gözlere iyice yerleştirilmelidir.
Uygun üçlü taşıma kabı ile taşıma kurallarına uygun olarak laboratuvara yollanmalıdır.
Örnek Kabulü ve Ret Kriterleri
Örnek kabulü
Uygun şekilde alınmış ve laboratuvara ulaştırılmış örnekler, laboratuvarın örnek kabul birimi tarafından kabul edilir. Kabul sırasında değerlendirilecek hususlar; hasta kimlik bilgileri, istem formu, istem formu ile örnek kabı üzerindeki bilgilerin uyumu, uygun örnek, uygun miktar, uygun kap, uygun taşıma ve saklamadır.
Örneklerin Ret Kriterleri
Örnek Türü | Uygunsuzluklar | Öneri |
Balgam | Örneğin tükürük olması
24 saat süre ile biriktirilen balgam örnekleri
İçinde yiyecek artıkları olan balgam örnekleri
Şehirlerarası taşıma süresinin 3 günü geçmesi | Hastadan tekrar balgam almanın olanaksız olduğu
durumlarda, miktar ve kalite açısından uygun
olmayan örnek kabul edilip işleme alınmalı, ancak
sonuç negatif bulunduğunda bu durum
“yetersiz/uygun olmayan örnek” şeklinde raporda
belirtilmelidir |
BAL
Trakeal Aspirat | Yetersiz hacimde örnek | Örnek, 1 mL gibi çok az miktarda bile olsa kabul
edilmeli; fakat örnek miktarının yetersiz olduğu
raporda belirtilmelidir |
AMS | Nötralize edilmeden 4 saatten daha uzun süre bekletilmiş örnekler | Yalancı negatif sonuçlara yol açabileceğinden işleme alınmamalı |
İdrar | 24 saatlik biriktirilmiş, bekletilmiş idrar
Kateter torbasından alınan idrar örnekleri | İdrar içeriğinin basillerin canlılığını olumsuz yönde
etkilemesi, klinik örneğin seyrelmesi, TDM ve diğer
mikroorganizmalar ile kontamine olma ihtimalleri
nedeniyle kabul edilmemeli |
BOS | Yetersiz hacimde örnek | BOS, diğer örneklere göre daha sınırlı hacimde alınabildiğinden miktarı ne olursa olsun laboratuvar
tarafından kabul edilmeli; yetersiz miktar olduğu raporda belirtilmeli |
TÜBERKÜLOZ TEST/TANI YÖNTEMLERİ
Test Adı | ARB ( Aside Dirençli Bakteri) Boyama
|
Çalışma Yöntemi | Erlich-Ziehl Neelsen Boyama |
Çalışma Zamanı | Her gün mesai saatlerinde |
Sonuç Verme Zamanı | En geç 24 saat içinde(Tüm pozitif sonuçlar bulaşıcı hastalıklar birimine bildirilmelidir.) |
Referans Aralık
| Negatif: Aside dirençli basil görülmedi.
Şüpheli : 300 mikroskop sahasında 1-2 basil
+1: Her 100 mikroskop sahasında 1-9 basil
+2: Her 10 mikroskop sahasında 1-9 basil
+3: Her mikroskop sahasında 1-9 basil
+4: Her mikroskop sahasında >9 basil |
Saklama Şartları | İnceleme bittikten sonra yaymalar organik bir yağ çözücü yardımıyla immersiyon yağından arındırılmalıdır. Bunun için; Yaymalar ksilol bulunan bir kaba birkaç kez daldırılıp çıkarılmalı, Süzülmesi ve kuruması için uygun bir yere dik bir şekilde yaslanmalıdır.
Preparatlar tamamen kuruduktan sonra saklama kaplarına alınmalıdır.
Preparat saklama kutuları içinde düzenli bir şekilde (tarih veya laboratuvar protokol numarasına göre) en az kültür sonucu çıkana kadar saklanmalıdır. |
Uyarı | Şüpheli mikroskobi sonuçlarında tekrar örnek istenmelidir.
Basilin saptanabilmesi için örnekte 5.000-10.000 basil/ml olması gerektiğinden yöntemin duyarlılığı düşüktür..
ARB boyama M. tuberculosis complekse spesifik bir boyama değildir. Mycobacterium cinsinin diğer üyeleri ve bazen farklı cinsler aside dirençli boyanabilir. |